Suýt không có bằng Master và cú bẻ lái không tưởng
Cú twist bẻ lái sang hướng MIS để "trở lại và lợi hại hơn xưa" trong hành trình học Thạc sĩ giúp kết nối với công việc Product hơn.
Gần đây mình có buổi coffee catch-up với một chị trong BPM đang học MBA một chương trình khá xịn (ngồi học ở Việt Nam nhưng nhận bằng Singapore). Cuộc trò chuyện đó bỗng dưng kéo mình quay lại 2 năm trước. Thời điểm mình cũng đang học Thạc sĩ tại UEH và điều đặc biệt khiến mình nhớ vì đã có lúc mình muốn bỏ ngang chương trình Thạc sĩ ấy đơn giản do... chán ngành học. Nhưng giờ ngồi viết lại bài này, mình thấy may mắn vì đã không bỏ cuộc.
Vì sao mình học Thạc sĩ Kinh tế (trong nước)?
Có nhiều lý do khách quan rất đời thường khiến mình chọn học chương trình Thạc sỹ kinh tế chính quy bình thường trong nước và tại UEH:
Vì mình có chút tò mò về kinh tế.
Vì muốn mở rộng thế giới quan thử nhìn một số chuyện qua lăng kính của dân kinh doanh thì nó như thế nào.
Vì tài chính lúc đó không cho phép mình bung tiền (hoặc mượn nợ) để học Thạc sĩ nước ngoài, hay các chương trình MBA "xịn sò" như CFVG, Western Sydney, EMBA toàn đâu đó 250–300 triệu.
Và quan trọng: mình biết bản thân lúc đó… chưa đủ “độ chín” để học MBA chung với những bạn toàn là Lead, Manager, Head, Director hay C-level. Nên để dành cho sau này, mình sẽ trở lại với MBA ở một thời điểm phù hợp hơn trong tương lai.
Giải thích kỹ hơn: Không chỉ thế, sau khi xem kỹ syllabus thì lại thấy MBA ở UEH thì thiên về lý thuyết nhiều, hơi hàn lâm (theo đánh giá cá nhân). Mình nghĩ ngành Kinh doanh thương mại (Commercial Business) lại có những môn học thực tiễn hơn cho vị trí Product (mà mình đang theo đuổi) như Digital Marketing, Branding, Supply Chain, E-commerce.. Thêm vào đó, mình cũng bị (bias) ảnh hưởng kha khá bởi một người bạn đã học ngành này trước, tư vấn rất nhiệt tình rằng: “Ngành này sẽ giúp mày build nền tảng nếu sau này muốn làm business riêng”. Và thế là mình đăng ký.
Và rồi... vỡ mộng..
Nói nghe thì hoa mỹ (miều) vậy thôi, chứ thực tế thì… vừa làm vừa học chật vật và sml dữ lắm.
Mỗi tuần, mình học full 2 ngày cuối tuần. Trong tuần sáng thì làm việc công ty, tối về đọc tài liệu, làm bài nhóm, viết essay. Không có thời gian thở. Và càng học càng thấy “hơi trật nhịp” với kỳ vọng ban đầu. Có thời điểm mình gần như mất động lực, muốn bỏ ngang vì cảm thấy không còn kết nối được với ngành học nữa. Mặc dù (trộm zía) điểm số của mình vẫn khá cao, nhưng cảm giác hoang mang tồn tại và có xu hướng tăng.
Ý kiến cá nhân thiệt lòng nha, mình thấy chương trình học và thi của kinh tế chưa nặng bằng chương trình bên kỹ thuật (for sure). Và thiệt lòng lần nữa là mình cũng không biết tại sao mình lại đạt điểm cũng cao như vậy đâu. Mình cũng đọc giáo trình và nghe giảng như mọi người thôi, nhiều chủ đề lạ so với công việc và chuyên môn của mình. Có cái phải mất thời gian tìm tòi và đọc hơn các bạn đang làm trong ngành đó vì kiểu dân kỹ thuật lần đầu nghe về khái niệm đó. Nhưng từ từ cũng quen.
Điểm gỡ: tìm thấy “mối duyên” với Management Information System (MIS)
Mọi chuyện bắt đầu thay đổi khi mình tình cờ phát hiện ngành khác MIS – Management Information System trong chương trình (mình thấy ngành đó hay hơn Kinh doanh thương mại). Cảm giác lần đầu là: “Ủa sao giờ mình mới biết ngành này hay vậy?”. MIS là cái tên nghe rất “mê” với dân Product, BA, PM như mình.Ngay lúc đó, mình biết là phải tìm cách gì đấy để giải quyết, bẻ về hướng MIS trước khi nghỉ tới việc từ bỏ ngành này là và học lại ngành kia. Nếu không tìm được cách phù hợp, thì 1 năm vừa làm vừa học cực nhọc của mình sẽ trôi vào hư vô, uổng phí công sức và tiền bạc.
Trộm vía 1: Gặp được “người thầy xuất hiện khi học trò sẵn sàng”
Khoa của mình là khoa Kinh doanh Quốc tế - Marketing. Nhưng tình cờ mình may mắn tìm được 1 giảng viên trẻ học Tiến sĩ ở Đài Loan, và có nghiên cứu chuyên sâu về thiên hướng về chủ đề công nghệ (Technology), MIS ( Management Information System), tech adoption, hành vi người dùng trong khoa kinh tế (nghe hơi lạ) nhưng lại đúng hướng mình muốn theo đuổi luôn nên mình chốt ngay và luôn. Mình cảm thấy quá là may mắn luôn vì tìm được cô qua môn Digital Marketing và khi cô share về các chủ đề cô đang nghiên cứu.
Nói thêm: Trong ngành mình có 2 hướng - hướng nghiên cứu hoặc hướng ứng dụng. Hướng ứng dụng thì bây giờ làm luận dễ hơn nhưng sau này muốn học lên PhD phải học thêm vài môn và có khi phải làm lại bài nghiên cứu mới. Còn hướng nghiên cứu thì bây giờ làm luận khó. Tuy nhiên sau này muốn học lên PhD cũng dễ và có thể đăng bài tạp chí nghiên cứu khoa học quốc tế (có tí tiền). Mọi người có thể đoán, với tính cách mình thì mình chấp nhận chọn lựa chọn khó bây giờ nhưng open direction hơn về sau. Hiển nhiên mình chọn theo hướng nghiên cứu.
Không nhiều người chọn cô làm giảng viên hướng dẫn luận văn (năm đó, mình là người duy nhất chọn cô làm giảng viên hướng dẫn). Và đúng như câu trong sách “Nhà giả kim”: Khi người học trò sẵn sàng, người thầy sẽ xuất hiện.
Một số đề tài cô từng làm khiến mình thấy quan tâm khi cô chia sẻ, đại đại cũng có tí sát với Product / Research (POV)
+ Understanding the discontinuance behavior of mobile shoppers as a consequence of technostress: An application of the stress-coping theory
+ Appropriation of accounting information system use under the new IFRS: Impacts on accounting process performance
+ WHAT DRIVES USER ENGAGEMENT BEHAVIOR IN A CORPORATE SNS ACCOUNT: THE ROLE OF INSTAGRAM FEATURES
+ Understanding continuance intention in traffic-related social media: Comparing a multi-channel information community and a community-based application.
+ Understanding Shadow IT usage intention: a view of the dual-factor model
+ Exploring users’ trust transfer mechanism in food delivery app
+ A study of the factors affecting the slow development in using e-wallets of Generation Z in Ho Chi Minh City
+ Inhibitors and Enablers of Peer-To-Peer Mobile Payment Usage Intention
+ Understanding users’ trust transfer mechanism in food delivery appsTrộm vía 2: Làm luận văn đúng gu, đúng nghề
Ở thời điểm đó, mình đang làm công việc Business Analyst kiêm Project Management tại công ty ERP (có nhắc đến trong bài probation tuần trước). Nên mình cố gắng tìm đề tài nào vừa đúng hướng nghiên cứu của cô và vừa phải gần với cái mình đang làm. Trong quá trình chuyển đổi số cho doanh nghiệp của Khách hàng, mình thấy có sự khó khăn nhất định đối với các end-users khi phải thay đổi công cụ và vài thao tác trong công việc hằng ngày. Mình nhận ra điều này khiến hiệu suất làm việc của họ bị ảnh hưởng (nhiều), đặc biệt trong giai đoạn triển khai phần mềm.
Ví dụ như thay vì hành động mua hàng, nhập kho, ghi chú dữ liệu sẽ vào file Excel sẽ thay đổi → lên phần mềm ERP với các ứng dụng Purchase / Inventory / Accounting. Học phải học cách thao tác trên đấy (đôi chút khó khăn cho các non-tech users hoặc các cô chú 4x, 5x không quá quen với các phần mềm). Vì thấy sự nhức nhối đó, mình có tham vấn với cô, sense check với các nghiên cứu, thực hiện phỏng vấn nhanh với một người dùng trong quá trình chuyển đổi số và sau đó chốt lại được đề tài:
“An investigation on the impact of technostress on employee performance in the context of ERP system adoption.” (kiểu trong quá trình chuyển đổi số như mình nhắc bên trên, thì những yếu tố stress liên quan đến việc đổi công nghệ ảnh hưởng thế nào đến hiệu suất làm việc của nhân viên. Một số khái niệm trong bài luận văn này khá thú vị, chắc mình sẽ viết thêm trong bài khác)
Khi trình bày trước hội đồng, một số thầy cô còn… hơi bất ngờ vì đề tài lạ vì nó xuất hiện trong khoa Kinh doanh Quốc tế - Marketing, chứ không phải khoa Hệ thống Thông tin. (À bổ sung một điểm nữa là đề tài này mình viết và thuyết trình hoàn toàn bằng Tiếng Anh thay vì như tiếng Việt như đa số các bạn khác). Có lẽ nhờ 2 điểm ấy mà trộm vía mình đạt điểm cao nhất hội đồng hôm đó 🎓 (đang flex đó haha)
Rốt cuộc, mình học được gì?
Trở lại đúng hướng đi mình mong muốn. Luận văn nghiên cứu này có trải nghiệm khá giống với việc làm Product Discovery / UX research trong Product Management. Quá trình làm bài nghiên cứu giúp mình rèn cách “Tìm research gap, đặt đầu bài (problem statement), đặt giả thuyết (hypothesis), phát triển giả thuyết, tìm khái niệm liên quan, đặt câu hỏi khảo sát, phân tích hành vi, đánh giá kết quả, đưa insight, đề xuất hướng giải pháp…”
Không những thế, thời gian học Thạc sỹ mình đang làm ở công ty ERP nên mấy thuật ngữ trong quá trình học cũng có phần nào giúp mình trong việc phân tích nghiệp vụ kinh doanh của khách hàng về các domain kinh tế như supply chain, purchasing, logistics, retail.. Từ đó mình dễ kết nối và làm việc với stakeholder thuộc các phòng ban này trong công ty Khách hàng.
Networking? Ngoài ra thì mình cảm thấy có cơ hội networking với các bạn ngành khác, mindset khác. Tuy nhiên thú thật là network bạn bè ở đây không quá mạnh. Nhưng network với cô giảng viên thì cực kỳ đáng giá. Vì cô làm đúng mảng mà mình quan tâm nên mình trao đổi và học hỏi được nhiều thứ từ cô (Và cô siêu support trong quá trình làm luận văn). (Trộm zía,ước) Hi vọng sắp tới hợp tác ra được bài báo quốc tế nào thì số dzách nữa :))))
Lời kết
Nếu mình không “quay đầu là bờ” kịp, chắc giờ mình vẫn đang vật vã trong mớ lý thuyết mà chẳng biết nó có áp dụng gì được không. Nhưng nhờ một lần dừng lại, đánh giá và chọn lại, mình đã học xong Master sao cho đi đúng hướng với career mình đang theo đuổi…..
Thế còn mọi người thì sao? Hiện tại, có việc nào chưa "ưng" ? Đã tới lúc chậm lại một nhịp. Để đánh giá, suy nghĩ, và tìm cách giải quyết mới. Cứ thử bẻ lái 1 tí… twist hay đang chờ phía trước.
Ngoài lề, nếu bạn đang cân nhắc học Thạc sĩ?
Một vài gợi ý thật lòng (từ góc nhìn của mình, không có đúng sai, không áp dụng được cho tất cả mọi người):
Nghiên cứu kỹ ngành học trước khi đăng ký cho đáng thời gian, tiền bạc, công sức. Đừng chọn theo trend hay lời rủ rê (như mình).
Đặt những câu hỏi như tại sao mình học ngành này là gì. Động lực là gì ? (VD: Tại sao học Master kinh tế mà không học Master kỹ thuật?). Điều này có giúp ích gì cho sự nghiệp không (học nếu bạn học vì tò mò giống ý định ban đầu của mình. That’s still OK, học không phí, không “bổ” ngang thì “bổ” dọc)
Hãy chọn chương trình phù hợp với mục tiêu, ngân sách, giai đoạn sự nghiệp của bạn.
Học trong nước hay nước ngoài? MBA hay Chuyên sâu vô ngành nào đấy?
Nếu học trong nước, chọn chương trình MBA ở VN thì chọn chương trình bình thường hay xịn (nếu bạn có điều kiện, hãy cân nhắc các chương trình MBA chất lượng cao như CFVG, Western Sydney, EMBA. Network alumni xịn, chương trình mạnh)
Nếu học để hiểu thêm về business / build nền tảng để làm product, BA, PM,... thì có thể chọn chương trình “vừa đủ” để học đỡ ngợp, và sát thực tiễn công việc.